Voor de meeste mensen is gelukkig zijn een groot doel. Sterker nog, het is een graadmeter voor geestelijke welvaart geworden: hoe gelukkig zijn mensen? Hoe gelukkiger hoe beter. Maar wat betekent gelukkig zijn? En is het reëel om onze waarden en normen te baseren op het feit of je er gelukkig van wordt ja of nee?
Geluk
Wanneer men geluk nastreeft, betekent dat dan ook dat men gelukkig is? Laten we de vraag anders stellen: wanneer men dorst heeft en verlangt naar water, is de dorst dan gelest? In dezelfde lijn kunnen we ons afvragen waarom niet iedereen gelukkig is als geluk het hoogste goed is. Geluk kan ook niet gelden voor iedereen; geluk heeft een prijs die men moet betalen, al dan niet om dat geluk te halen. Wanneer iemand een huisje wil kopen en een gezin wil stichten om gelukkig te zijn, is er eerst hard werk voor nodig om daar te komen. Op de weg daar naartoe zal men niet altijd gelukkig zijn, maar als het doel eenmaal behaald is wel.
Geluk als onrust
Vanuit het boeddhisme kunnen we leren dat mensen lijden wanneer ze zich gaan hechten aan een verlangen. Gelukkig zijn hoort daar ook bij. Sterker nog, de man van net die een huis en gezin wil stichten zal hard werken en eventueel het lijden trotseren om zijn doel te behalen. In dit geval wordt hij gedreven door een uitzicht naar een langdurige voldoening. Maar wat weerhoudt ons ervan om tijdelijk en snel genot op te zoeken in plaats van duurzaam geluk? Het maakt ons immers gelukkig voor een korte periode en is de snelste weg naar geluk.
Wanneer een abstract begrip als geluk het hoogste streven wordt, zal dus niet iedereen op de lange termijn gelukkig zijn. Het veroorzaakt een onrust die ons verslaafd maakt aan het nastreven van geluk, zonder dat daar ethische richtlijnen of plichten aan vastzitten.
Geluk heeft een individueel karakter wat betekent dat het geluk van de een het ongeluk van de ander betekent. Kortstondig geluk is daarom geen langdurig nastrevenswaardig doel waar wij onze ethiek op kunnen baseren.
De nieuwe ethiek
Het is belangrijk voor leerlingen om daarom een nastrevenswaardige ethiek te hanteren die ze helpt om het tijdelijke, snelle genot te vermijden als doel en zich in plaats daarvan te richten op productieve lange termijn doelen die het lijden waard maken en uiteindelijk, op de lange termijn, leiden naar geluk. Lijden is namelijk onvermijdelijk, geluk niet.
Les
Tijdens de les gaan leerlingen een klein manifesto schrijven. Dit manifesto is een samenleving op schaal; het symboliseert hun eigen persoonlijkheid. De leerlingen zijn de leiders van hun eigen staat. Die staat heeft regels en verschillende opstandige groepen mensen die alles voor zichzelf willen. Elke groep is in een andere mate opstandig. De groepen symboliseren de aspecten van hun persoonlijkheid. De leerlingen moeten regels verzinnen waar iedereen zich aan moet houden, maar die er wel voor zorgen dat de groepen voldoende vrijheid hebben om niet te protesteren. De complete voldoening van de ene groep zal namelijk de voldoening van de andere groep in de weg staan. Tijdens het maken van dit manifesto is het het doel dat leerlingen een realistisch beeld van zichzelf en van de samenleving krijgen door bij zichzelf te beginnen. In het manifesto geven leerlingen ook aan hoe hun leider zich gedraagt en welke kwaliteiten hij bezit, hij is wijs en kent zichzelf door en door. Dit zijn de kwaliteiten die zij zelf nastrevenswaardig vinden, maar die ook hun eigen persoon ontwikkelt tot de beste versie van henzelf.

Ze kunnen hiervoor ook het model van Sigmund Freud gebruiken over het Ich, Über-Ich en het Es. De leerlingen kunnen hier hun werk op baseren en de docent kan dit model eventueel gebruiken als achtergrondinformatie ter verduidelijking. De creativiteit van de leerling staat hier echter voorop en dient benut te worden waar dat kan. Als de leerling dus een beter model voor zichzelf kan maken dan heeft dat de voorkeur.
Het manifesto bestaat dus uit de volgende elementen:
- Een eventuele structuur gebaseerd op het Ich, Über-Ich en Es.
- De verschillende groepen die elk een aspect van hun persoonlijkheid symboliseren, met elk een graadmeter van hun opstandigheid
- Een leider die nastrevenswaardige kwaliteiten symboliseert
- Regels die gebaseerd zijn op de kwaliteiten van een wijze, alwetende leider
- Eventueel: een tekening bij maken.
Lesplanformulier geluk als doel is bedoelt voor leerlingen van klas 3 t/m 6, aan te raden voor niveau havo t/m gymnasium.