Gelijkheid is een thema dat veel terugkomt in het nieuws, politieke debatten en dagelijkse gesprekken. Het is een onderwerp waar we allemaal mee te maken hebben en al eeuwen verandering in definitie over plaatsvind. De afgelopen jaren zijn wereldwijd activisten opgekomen onder de #MeToo beweging. Deze groep kwam op voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Zo is in de VS ook de Black Lives Matter groep bezig om gelijkheid te creëren voor Afro-Amerikanen. Zo zijn er nog tal van groepen over de wereld verspreid. Hoe je dit kan overbrengen aan leerlingen in het middelbaar schoolonderwijs is dan nog de vraag. Het is een erg groot onderwerp om te kortaf over te zijn, maar het is ook moeilijk er recht aan te doen. Hierbij wat tips en ideeën voor lessen over gelijkheid.
Als je het onderwerp gelijkheid gaat behandelen zijn een paar van de hoofdonderwerpen die je kan hanteren als volgt: Gelijke rechten, gelijke mogelijkheden, (on)gelijkheid als feit, gelijkheid als (morele) norm. Deze hoofdpunten zijn uit de methode Standpunt van Damon. Maar door deze, of dergelijke andere hoofdonderwerpen te kiezen kan je grote stromingen betrokken bij gelijkheid behandelen.
Foto door: Matteo Paganelli
Gelijke rechten
Als we het over gelijke rechten hebben worden hier een aantal onderwerpen tegelijk mee bedoelt.
- Gelijk berecht worden
- Mensenrechten
- Burgerrechten
- Geslachtsgelijkheid
- Etc.
Neem bijvoorbeeld mensenrechten. Dit refereert naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Deze werd ontworpen door de VN Commissie voor Mensenrechten en gepropageerd door met name Eleanor Roosevelt (1884-1962), de weduwe van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt. In de link staat wat hier precies wel en niet onder valt.
Ook valt hier gelijke behandeling onder. Gelijke behandeling is een van de beginselen van de mensenrechten. ‘Gelijke behandeling’ is een gangbare aanduiding van gelijkberechtiging in toegang tot werk, betaling, toekenning van status en dergelijke. De term heeft vooral betrekking op het vermijden van achterstelling van onder meer vrouwen, etnische minderheden en LHBTI’ers. Gelijke behandeling wordt onder meer voorgeschreven door de VN-verdragen van 1966. De Europese Gemeenschap heeft tussen 1975 en 1986 vijf richtlijnen uitgevaardigd over de gelijke behandeling van man en vrouw wat betreft beloning, arbeidsvoorwaarden en sociale zekerheid. Deze moeten in de wetgeving van de lidstaten worden overgenomen.
Lees meer onder deze link.
Foto door: Laëtitia Buscaylet
Gelijke mogelijkheden
Gelijke mogelijkheden houdt in dat, ondanks al onze ongelijkheden mensen toch dezelfde mogelijkheden krijgen. Voorbeelden hiervan zijn bijstandsuitkering, studiefinanciering of zelfs het recht op een advocaat. Deze regelingen zorgen ervoor dat, arm of rijk, mensen zonder werk rond kunnen komen, kunnen studeren of representatie hebben bij rechtszaken. Er zijn natuurlijk veel dingen die ervoor zorgen dat mensen van elkaar verschillen. Als het gaat om een goede baan vinden, een huis huren/kopen of (in vele landen) zelfs verzekerd zijn, zijn er veel gebeurtenissen in je leven die je een voorsprong of achterstand kunnen opleveren. Zo kunnen je afkomst, je geslacht, je financiële achtergrond en nog tal van andere factoren heel veel in je leven bepalen. Hierom bieden veel overheden en instanties mogelijkheden aan aan delen van de bevolking om dit in balans te brengen.
Het fenomeen ‘positieve actie’ is ook interessant om hierbij te noemen, in de VS is dit bekend onder ‘affirmitive action’. Dit is in bestaan geroepen om te zorgen dat bepaalde groepen met een zwakke positie, zoals vrouwen en minderheden, extra kansen wordt geboden op de arbeidsmarkt, in scholen en dergelijke.
Lees hier meer over op de website van Amnesty International.
In het volgende filmpje kan je zien hoeveel verschil bepaalde situaties kunnen maken. Het filmpje komt uit de VS, dus houd er rekening mee dat het er iets anders uitziet dan het in Nederland zou doen.
(On)gelijkheid als feit
Met het vorige filmpje wordt ongelijkheid als feit ook al laten zien. Het is wel belangrijk dat je onthoud dat het niet alleen maar over mogelijkheden in het leven gaat, het gaat om alles. Geen twee mensen zijn gelijk en dit is niet erg. Mensen verschillen van elkaar op bijna alle mogelijk denkbare manieren. Denk maar aan: creativiteit, intelligentie, lengte, kracht, uiterlijk, afkomst, oogkleur, welvaart en ga zo maar door. Deze feiten zijn daarentegen wel van elkaar te onderscheiden. Zo heb je ongelijkheden waar je niks aan kan veranderen en ongelijkheden waar je op kan oefenen. Bijvoorbeeld creativiteit of kracht kan je beter in worden. Terwijl als het gaat om afkomst of lengte zal je moeten werken met wat je hebt.
Hierbij kan je refereren naar de populaire Facebook pagina/website Humans Of New York. Waar fotografen foto’s maken van mensen op de straat van New York City. Deze pagina/website viert de diversiteit van deze mensen.
Het boek, Humans of New York van Brandon Stanton.
Gelijkheid als (morele) norm
Wat gelijkheid als (morele) norm is na de vorige termen uitgelegd te hebben best simpel. Wat er nu nog over is uit te leggen is de kern. Dat wij allemaal hetzelfde zijn is niet zo, we verschillen allemaal. Daarentegen heeft de Nederlandse staat, net zoals veel andere landen, besloten dat alle mensen gelijk zijn. Het is een constructie om te zorgen dat iedereen gelijke rechten heeft en iedereen meer gelijke mogelijkheden heeft. Zo kan je dus gelijkheid op twee manieren behandelen. Gelijkheid als feit en gelijkheid als norm. Het ene is staat vast, het ander is iets dat haalbaar is.
Foto door: Søren Astrup Jørgensen
Lesideeën
Om te illustreren hoe gelijkheid (equality) en gelijkwaardigheid (equity) in de praktijk werkt kan je de volgende oefening met je klas doen. De bijgevoegde afbeelding is hier goed bij te gebruiken.
De opdracht gaat als volgt: Deel kleine papiertjes uit (grootte van +/- een PostIt). Op deze papiertjes laat je elke leerlingen een (van hun) levensdoelen erop schrijven. Vervolgens gaat de docent voor aan de klas staan met een grote bak. Vervolgens krijgen ze de opdracht om allemaal hun papiertje met het doel erop op te vouwen en in de doos te gooien. De leerlingen moeten blijven zitten. Ondertussen beloofd de docent een prijs voor de leerlingen die het doel raken (de bak). De leerlingen achteraan zullen veel vaker missen dan de leerlingen vooraan, ook al hebben ze er zelf niks aan kunnen doen waar in het lokaal te zitten. Dit is wellicht een makkelijkere manier om een kader voor de leerlingen op te zetten dan het filmpje dat hier boven staat (met de jongeren die racen voor 100 dollar).
Lesformulier voor een les over gelijkheid binnen de context van deze lesinput